کتاب اطلس هواشناسی -- جاده ای بزرگراه های کشور

امروزه حمل و نقل جاده ای، به عنوان یکی از مهمترین شاخص های توسعه ی اقتصادی هر کشوری به حساب می آید. اما متاسفانه وقوع حوادث متعدد رانندگی در جاده های برون شهری، شرایط نگران کننده ای دارد. بطوریکه صدمات ناشی از تصادفات در ایران به نسبت جمعیت از متوسط جهانی بالاتر است. عمدتا چهار عامل انسان، وسیله ی نقلیه، جاده و محیط در امر تصادفات موثر هستند که در این میان عوامل محیطی و پدیده های آب و هوایی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص می دهند. از میان مخاطرات آب و هوایی موثر بر حمل ونقل جاده ای، می توان به وقوع طوفانهای تندری، بارندگی های سنگین و سیل آسا، طوفانهای گردوغبار، مه و ریزش برف و بهمن اشاره نمود که با لغزنده نمودن سطح جاده ها، کاهش دید و تمرکز راننده، بر احتمال وقوع تصادفات جاده ای می افزایند. در این میان با ارزیابی و تحلیل فراوانی وقوع عوامل مخاطره آمیز محیطی و اقلیمی در شبکه حمل ونقل جاده ای و نصب تجهیزات ایمنی در مناطق بحرانی می توان تا حد زیادی درصد وقوع این گونه از تصادفات را کاهش داد. تحلیل زمانی و مکانی وقوع پدیده های حدی مرتبط با آب و هوا نیازمند ابزاری قدرتمند جهت تحلیل مکانی پارامترهای محیطی و آب و هوایی و ارتباط بین این اطلاعات می باشد. در این میان سیستم های اطلاعات جغرافیای (GIS) امکان تجزیه و تحلیل داده های فضایی، مکانی و توصیفی و شناسایی و پهنه بندی عوامل محیطی و اقلیمی موثر بر حوادث جاده ای را فراهم می آورد. با استفاده از این سیستم می توان لایه های مختلف اطلاعاتی و نقشه های مورد نیاز برای هر برای هر پدیده محیطی و یا اقلیمی را تولید نموده و در نهایت اطلاعات بدست آمده را در قالب یک اطلس گویا و به هنگام در اختیار کارشناسان و عموم مردم گذاشت. در این پژوهش فراوانی وقوع پدیده های آب و هوایی موثر بر حمل ونقل جاده ای در سطح بزرگراهها و جاده های اصلی کل کشور با استفاده از داده های هواشناسی جمع آوری شده از ایستگاههای همدیدی کل کشور و داده های حاصل از ماهواره های هواشناسی مورد مطالعه قرار گرفت. پدیده های آب و هوایی و بلاهای جوی مورد بررسی و نوع شاخص های بکار رفته برای معرفی آنها عبارت بودند از: بارش سنگین (بارشهای شدید تر از ۳۰ میلیمتر و صدک ۹۰ ام بارش ها)، درجه حرارت بحرانی درجه حرارت کمتر از ۱۰- و بیشتر از ۳۵ درجه سلسیوس)، یخبندان (آغاز، پایان، طول دوره و فراوانی وقوع یخبندان)، طوفان تندری (سمت و سرعت و فراوانی وقوع باد های شدید)، طوفانهای گرد و غبار (پدیده گرد و غبار و ضخامت نوری آئروسل)، مه ( میدان دید کمتر از ۱ کیلومتر و درصد فراوانی وقوع ابرهای کوتاه)، سیل ( ضریب سیل خیزی حوضه) و برف و بهمن ( درصد فراوانی وقوع بارش برف). تحلیل مکانی اطلاعات و پهنه بندی عوامل مخاطره آمیز آب و هوایی با استفاده از روش های درون یابی در محیط نرم افزار ARCGIS صورت پذیرفت و در پایان بزرگراه ها و راههای اصلی کشور از منظر وقوع بلاهای جوی و درجه خطر پذیری آنها طبقه بندی گردید. به منظور سهولت در اطلاع رسانی جامع و به هنگام، لایه های اطلاعاتی بدست آمده با طراحی یک درگاه اینترنتی به آدرس http://www.meteo-atlas.ir توسط نرم افزارهای تحت وب از قبیل WISroGIS بصورت یک اطلس زنده و گویا بارگذاری گردید که این امر بستری را برای دسترسی بسیار آسان به محتویات اطلس فراهم می آورد.