کتاب اقلیم و معماری که توسط مرتضی کسمایی نوشته شده است، از بهترین کتاب های معماری در زمینه تنظیم شرایط معماری ( درس اقلیم قدیم) است و به نحوه بسیار شفاف و گویا، شرایط آب و هوایی شهر های مهم کشورمان را مورد بررسی قرار داده است. این کتاب دارای 306 صفحه و در یک جلد به چاپ رسیده است. اقلیم و معماری با لحنی بسیار روان، عناصر مختلف اقلیمی همانند رطوبت، دما، وزش باد و تابش آفتاب را مورد بررسی قرار میدهد و سپس به تبادل حرارتی بین بدن انسان و محیط اطراف و همچنین منطقه آسایش حرارتی میپردازد. در انتها نیز اثرات تابش آفتاب و وزش باد و همچنین رطوبت هوا را بر روی طراحی ساختمان بررسی میکند.
آشنایی با ویژگی های اقلیمی در مناطق مختلف ایران میتواند، راهنمای بسیار خوب برای معماران در طراحی سازگاری با محیط باشد؛ بنابراین بخشی از این کتاب اقلیمی، به شرح تقسیمات اقلیمی و توپولوژی معماری در ایران و همچنین جهان میپردازد و بعد از آن نیز ویژگی های محیطی هر اقلیم را مورد بررسی قرار میدهد. معماران با آگاهی از مشخصه های محیطی در هر اقلیم، میتوانند به طراحی همساز با طبیعت، فراهم کردن آسایش برای کاربران فضا و همچنین افزایش عمر ساختمان بیشتر آگاهی یابند.