نام او را به یونانى (زینوفون) مىخوانند. تاریخ تولدش چندان روشن نیست، اما بیشتر تاریخنویسان باور دارند كه وى در 431 ق.م. متولد شده، تا 76 سال بعد یعنى تا 355 ق.م زیسته است. كزنوفون در خاندانى اشرافى و در روستاهاى اطراف آتن زاده شد. پدرش از سرداران سپاه آتن بود، از اینرو با برخوردارى از امتیازهاى خاندان اشراف بالید و پرورش گرفت. كزنوفون مانند افلاطون از شاگردان سقراط بود، و او نیز همانند افلاطون، گوشهیى از اندیشههاى سقراط را بهصورت گفتوگو ضبط كرده است. كزنوفون در روزگار جوانى، مانند بیشترینهى جوانان همروزگارش از بزرگى و شكوه تمدن ایران مىشنید، و بسیار دوست مىداشت تا با نزدیك شدن به شهزادگان جوان ایرانى به مقام و جاىگاهى رسد؛ از اینرو پس از درگذشت داریوش دوم شاهنشاه پارس، كه اختلاف میان كوروش جوان و اردشیر براى جانشینى پدر بالا گرفت، او با دههزار یونانى به سپاه كوروش جوان پیوست و از سارد در آسیاى صغیر به همراه دیگر سپاهیان كوروش بهسوى پارسهگرد (پاسارگاد) رفت تا اردشیر دوم را از تخت به زیر كشند، و دیهیم شاهى را بر سر كوروش جوان بگذراند، كه از هر حیث بر برادر بزرگتر خویش به شاهى برازندهتر بود.