کتاب فوت و فن‌های ساختمان سازی (۴) مدیریت پروژه‌های عمرانی و ساختمانی

کتاب فوت و فن‌های ساختمان سازی مدیریت پروژه‌های
عمرانی و ساختمانی
(جلد چهارم)

مقدمه کتاب فوت و فن‌های ساختمان سازی مدیریت پروژه‌ :
مبحث مدیریت پروژه یکی از علوم روز دنیا است که در کشور ما به درستی مورد توجه قرار نگرفته است. نگاهی گذرا بر پروژه‌های عمرانی کشور حاکی از نابسامانی گسترده و وجود معضلات فنی بسیاری است که بالطبع کیفیت نامطلوب، اتلاف منابع، افزایش هزینه‌های ساخت و بهره‌برداری، تأخیرات زیاد و نهایتاً نارضایتی بهره‌برداران از نتایج آن می‌باشد.
بنابر تجربه بسیاری از مشکلات نامبرده در اثر سوء مدیریت و تصمیمات غلط رخ می‌دهد که امکان پیشگیری از آنها صحیح، اصلاح نقایص و انتقال تجربیات میسر است.
پروژه‌های عمرانی یکی از مشاغل سخت و نیازمند توانمندی‌های مختلف است. فن بیان، روابط اجتماعی مناسب، اقتدار، حسابگری و دوراندیشی، قدرت تصمیم‌گیری، خلاقیت و ریسک‌پذیری علاوه بر دانش فنی و تخصصی جزء ملزومات ضروری مدیران و دست‌اندرکاران این حوزه محسوب می‌شود.
پروسه طولانی از طراحی تا اتمام یک پروژه، محدودیت منابع مالی، تنوع فعالیت‌ها، سر و کار داشتن با افراد از طبقات مختلف اجتماعی با قومیت و مذاهب متفاوت، مشکلات و موانع غیرقابل پیش‌بینی و مسائلی از این دست تنها قسمتی از معضلات شایع این بخش به شمار می‌رود که نیازمند فوت و فن‌های مدیریت پروژه‌های عمرانی است لذا با توجه به حساسیت کار، گاهی حتی عدم توجه به نکات ظاهراً جزئی و کم اهمیت نیز تبعات زیادی داشته که علاوه بر تضعیف جایگاه افراد موجب بروز خسارت‌های فراوان می‌گردد.
محتوای کتاب شامل :
با توجه به مطالب مذکور و کمبود منابع تخصصی لازم در کتاب فوت و فن سعی شد تا نکات کاربردی در خصوص موارد مبتلا به پروژه‌های عمرانی و ساختمانی شامل نکان عمومی، مباحث ایمنی و HSE، تجهیز کارگاه، نحوه انتخاب و استخدام پرسنل فنی و اجرایی، هنر مدیریت پروژه، نکات فنی برای ناظران، کارفرمایان و پیمانکاران، مدیریت ماشین آلات و تجهیزات، نحوه تنظیم قراردادها و به طور کلی موارد ضروری مورد نیاز جهت تسلط بیشتر و افزایش توانمندی‌های دست‌اندرکاران این بخش بیان شود.
مروری کلی بر کتاب فوت و فن‌های ساختمان سازی مدیریت پروژه‌های عمرانی و ساختمانی :
کتاب فوت و فن‌های مدیریت پروژه‌های عمرانی و ساختمانی تالیف “دکتر عبدالله چراغی” می‌باشد. آقای دکتر چراغی بر خلاف اکثر مؤلفان حوزه ساختمان، دارای تجربه عملی بسیار زیادی در کارگاه‌های ساختمانی هستند که توانسته‌اند دانش تئوری و دانشگاهی را با دانش عملی و تجربی پیوند بزنند.
به همین جهت کتاب‌های ایشان مورد استقبال مهندسان و خصوصا مهندسان جوان قرار گرفت. چرا که می‌توانند با مطالعه این کتاب‌های کاربردی از تجربه چند ساله ایشان در زمینه امور فنی ساختمان بهره‌مند شوند.
فصل اول
بخش اول شامل، نکات عمومی در مورد هنر تصمیم‌گیری به عنوان یکی از عوامل حیاتی در موفقیت یا شکست پروژه می‌باشد. اینکه چگونه گاهی تصمیم‌های اشتباه مسیر یک پروژه را منحرف کرده و موجب ضرر و زیان‌های مالی وسیعی می‌شود.
بخش دوم همین فصل مربوط به روش مدیریت پروژه می‌باشد. مدیریت پروژه‌های عمرانی به دلیل تنوع فعالیت‌ها، گستردگی آیتم‌ها و تنش‌های ذاتی محیط کار از حساسیت زیادی برخوردار است. و گاه کوچکترین خطاهای مدیریتی نیز تبعات زیادی در پی دارد.
ادامه این فصل به مدیریت مسائل مالی پروژه پرداخته شد. مسائل مالی یکی از آیتم‌های اصلی هر پروژه است که عدم توجه و نظارت دقیق بر آن موجب افزایش هزینه‌ها، اتلاف منابع و گسترش فساد شده که در ادامه نیز موجب عدم حصول نتیجه مطلوب خواهد شد. طولانی شدن زمان تکمیل طرح‌ها، عدم امکان بهره‌برداری در موعد مقرر و افزایش محسوس هزینه‌های اجرایی تا چندین برابر پیش‌بینی‌های اولیه در بسیاری از پروژه‌های کلان کشور از مصادیق عدم توجه برخی مدیران به نکته مذکور است.
و در انتهای این فصل نکات مهم در خصوص پوشش و گویش مهندسین بیان شده است. موضوعی به ظاهر ساده که تاثیر بسیار محسوسی در ارتقاء جایگاه اجتماعی مهندسان و برداشت سایرین از شخصیت این افراد دارد.
فصل دوم
در این فصل به موضوع تجهیز کارگاه پرداخته می‌شود. تجهیز کارگاه یکی از مباحث مهم و تاثیر گذار در پیشرفت کار و کیفیت اجرای پروژه است. طراحی این بخش به عنوان یکی از اصول ضروری مدیریت پروژه‌های عمرانی باید با دقت انجام شود و نکات ذکرشده درکتاب در خصوص طرح و اجرای آن باید مد نظر گرفته شود.
فصل سوم
این فصل مربوط به نکات ایمنی و مباحث HSE می‌باشد. پروژه‌های عمرانی یکی از مخاطره‌ آمیزترین صنایع در دنیا به شمار می‌ر‌‌وند. و وقوع حوادث متعدد در این زمینه مؤید عدم توجه به مباحث ایمنی است که هرساله موجب بروز خسارات فراوان مالی و جانی می‌گردد.
فصل چهارم
فصل چهارم این کتاب به موضوع جذب و استخدام پرسنل می‌پردازد که این موضوع در پروژه‌های عمرانی به دلیل تنش‌ها و درگیری‌های ذاتی محیط کار از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا عدم هماهنگی بین نفرات سبب می‌شود تنش‌ها به طرز چشمگیری افزایش یابد، که افت کیفیت و تاخیر در پروژه از اثرات آن خواهد بود. در این فصل از کتاب به تفصیل به نحوه انجام مصاحبه شغلی پرداخته و نکات مهم در استخدام پرسنل توضیح داده می‌شود.
فصل پنجم
به موضوع مدیریت محیط کارگاه می‌پردازد. مدیریت کارگاه به دلیل تنوع فعالیت‌های مختلف و نیاز به نظم و هماهنگی بین آنها مخصوصا در کارهای بزرگ و پیچیده از ویژگی‌های خاصی برخوردار است. محیط کارگاه ذاتا محیطی پر تنش است که نیاز به مدیریت صحیح امور جهت پیشبرد اهداف و کاستن از تنش‌های اضافی در آن ضروری است. گاه تبعات یک سهل انگاری، کم تجربگی یا تصمیم اشتباه، غیر قابل تصور و موجب خارج شدن اوضاع از کنترل عوامل اجرایی می‌گردد. در این فصل بیان می‌شود که چگونه می‌توان با دقت نظر و دور‌اندیشی با مسائل برخورد شده و بر کارایی مدیران این عرصه افزوده شود.
فصل ششم
فصل ششم به بحث ماشین‌آلات پرداخته است. ماشین‌آلات یکی از ارکان اصلی طرح‌های عمرانی محسوب شده که سرعت و قیمت تمام شده پروژه تا حدود زیادی به آنها بستگی دارد. در این فصل اهم نکات مربوط به ماشین‌آلات و تجهیزات متداول در پروژه‌های عمرانی و ساختمانی از انواع سنگین راه‌سازی و خاک‌برداری مورد بررسی قرار گرفته است.
فصل هفتم
در این فصل نکات کاربردی پیرامون کارفرمایان پروژه‌های عمرانی بیان شده است. کارفرما یکی از ارکان ضروری تمام پروژه‌های عمرانی می‌باشد. مسئولیت و نقش کارفرما به عنوان تامین کننده منابع مالی و ناظر عالیه در اجرای طرح ها غیر قابل انکار می‌باشد.
فصل هشتم
در این فصل نکات کاربردی و ضروری پیرامون پیمانکاران بیان شده است. پیمانکاران یکی از ارکان پروژه‌های عمرانی و عامل اصلی تبدیل منابع به محصول نهایی محسوب می‌شوند. با توجه به صرف هزینه زیادی از بودجه پروژه در حوزه عملیات اجرایی، عملکرد مناسب پیمانکار تا حدود زیادی متضمن نیل به اهداف مورد نظر خواهد بود.
فصل نهم
در فصل نهم نکات و اطلاعات ضروری جهت ارتقای دانش فنی و حقوقی ناظران پروژه‌های عمرانی بیان شده است. مبحث نظارت در ارتقای شاخص‌های کیفی پروژه‌های عمرانی نقش اساسی دارد. و این بیانگر نقش حساس ناظران در این زمینه است. ضعف قوانین و اجرای ناقص آنها، عدم توجه ویژه به اهمیت مبحث نظارت، آموزش ناکافی، ضعف دانش فنی و فقدان اخلاق حرفه‌ای از مهمترین عوامل در پیدایش وضع موجود به شمار می‌رود. که در این فصل به آنها پرداخته شده است.
فصل دهم
در فصل پایانی کتاب، اهم نکات فنی و الزامات اولیه در تنظیم متن قرادادهای عمرانی بیان شده است. عدم تنظیم صحیح و دقیق قراردادها یکی از معضلاتی است که همواره موجب بروز اختلافات اساسی ناشی از سوء برداشت‌های طرفین می‌گردد. پروژه‌های عمرانی نیز از این قضیه مستثنی نیستند و حجم بالای پرونده‌های قضایی مؤید آن است. در این فصل به این موضوع پرداخته شده است و به صورت کلی موارد ضروری در قراردادهای حقیقی و حقوقی، نکات فنی در تنظیم محتوای قراردادها و همچنین موارد مهم در قراردادهای خرید مصالح و تجهیزات بیان شده است.
فهرست کتاب فوت و فن‌های ساختمان سازی مدیریت پروژه‌ :
فصل اول: نکات عمومی
۱-۱ هنر تصمیم‌گیری
۱-۲ روش مد‌یریت پروژه
۱-۳ پیگیری و مد‌یریت مسائل مالی
۱-۴ نکات مهم د‌ر پوشش و گویش
فصل د‌وم: تجهیز کارگاه و تأمین مصالح
۲-۱ نکات عمومی تجهیز کارگاه
۲-۲ تأمین ایمنی و امنیت پروژه
۲-۳ نکات اجرایی تجهیز کارگاه
۲-۴ نحوه تهیه و د‌پوی مصالح
فصل سوم: نکات ایمنی و مباحث HSE
۳-۱ موارد‌ عمومی
۳-۲ تخریب
۳-۳ گود‌برد‌اری
۳-۴ سازه نگهبان
۳-۵ کار د‌ر ارتفاع
۳-۶ نصب و بهره‌برد‌اری از د‌اربست
۳-۷ حفر چاه
۳-۸ برق گرفتگی
۳-۹ ایمنی کار با ماشین‌آلات
۳-۹-۱ تاور کرین
۳-۹-۲ جرثقیل ماشینی
۳-۹-۳ آسانسور کارگاهی
۳-۹-۴ د‌یزل ژنراتور
۳-۹-۵ بالابر ساختمانی
۳-۹-۶ د‌ستگاه‌‌های برش و تراشکاری
فصل چهارم: نحوه جذب و استخد‌ام پرسنل
۴-۱ نحوه انجام مصاحبه شغلی
۴-۲ نکات مهم د‌ر استخد‌ام پرسنل
فصل پنجم: مد‌یریت محیط کارگاه
۵-۱ اصول رفتار کارگاهی
۵-۲ فن بیان و گفتمان سازند‌ه
۵-۳ جلسات کارگاهی
۵-۴ معضلات شایع د‌ر پروژه‌‌های عمرانی
فصل ششم: مد‌یریت خرید‌، بهره‌برد‌اری و نگهد‌اری ماشین‌آلات
۶-۱ ماشین‌آلات سنگین راه‌سازی
۶-۲ تاور کرین
۶-۳ د‌یزل ژنراتور
۶-۴ ماشین‌آلات و د‌ستگاه‌‌های سبک
۶-۴-۱ بالابر
۶-۴-۲ ویبراتور
۶-۴-۳ بتونیر
فصل هفتم: نکاتی برای کارفرمایان پروژه‌‌های عمرانی
۷-۱ ضرورت آموزش و نظارت
۷-۲ نکات ضروری مد‌یریت پروژه
۷-۳ مستند‌ات ضروری
۷-۴ مد‌یریت جلسات کاری
۷-۵ نظارت بر مسائل مالی کلان پروژه
۷-۶ هنر کاهش هزینه‌ها
۷-۷ د‌انستنی‌های ضروری کارفرمایان د‌ر امور پیمان
فصل هشتم: نکات ضروری برای پیمانکاران
۸-۱ موارد‌ مهم د‌ر تحویل پروژه
۸-۲ تد‌وین برنامه زمان‌بند‌ی
۸-۳ د‌فتر فنی پروژه
۸-۴ نحوه مد‌یریت کارگاه
۸-۵ روش‌های مقابله با کارفرما
۸-۶ نکات ضروری امور پیمان
فصل نهم: نکاتی برای ناظران پروژه‌‌های عمرانی
۹-۱ شرح وظایف ناظران
۹-۲ نظارت موثر و هوشمند‌انه
۹-۳ نکات ضروری د‌ر گزارش‌نویسی
۹-۴ نکات حقوقی نظارت
۹-۵ تخلفات انتظامی ناظران
فصل د‌هم: نحوه تنظیم قرارد‌اد‌‌های عمرانی
۱۰-۱ موارد‌ ضروری د‌ر قرارد‌اد‌‌های حقیقی و حقوقی
۱۰-۲ نکات فنی د‌ر تنظیم محتوای قرارد‌اد‌ها
۱۰-۳ موارد‌ مهم د‌ر قرارد‌اد‌‌های خرید‌ مصالح و تجهیزات
منابع و مآخذ