کتاب ایمنی فرآیند های شیمیایی (جلد اول)

مقدمه مولفین

ویرایش دوم کتاب ایمنی فرایندهای شیمیایی به منظور گسترش آموزش و استفاده از اصول و مبانی ایمنی فرآیندهای شیمیایی نگاشته شده است . از این کتاب می توان به عنوان مرجع مناسبی در مبحث ایمنی فرایند های شیمیایی در مقاطع تحصیلات تکمیلی و دوره کارشناسی ارشد استفاده نمود. این کتاب همچنین مرجع مناسبی برای علاقه مندان به بهبود وضعیت ایمنی فرایند های شیمیایی همانند رشته های مهندسی شیمی ، مهندسی مکانیک ،مهندسی مواد می باشد. هدف اصلی این کتاب ارایه اصول فنی در مورد ایمنی فرایند های شیمیایی است . در این کتاب با توجه به تاکید بر اصول اساسی در درک مفاهیم و نحوه اعمال انها کمک شایانی به دانشجویان و پژوهشگران شده است . در واقع برنامه ایمنی فرایندهای شیمیایی نیازمند میزان قابل توجهی از دانش و تکنولوژی های اساسی است . ویرایش دوم کتاب مجددا بازنویسی شده که شامل تکنولوژی های جدید در زمینه ایمنی فرایند ها و مراجع جدید می باشد که از این نظر نسبت به نسخه اول چاپ شده کتاب در سال 1990 برتری دارد. همچنین ویرایش جدید شامل ترکیبی از تجربیات آموزش و تدریس در حوزه ایمنی فرایند ها در صنایع و دانشگاه ها در طول 10 سال گذشته می باشد. در ویرایش جدید اصطلاحات و تغییرات مهمی در موضوعات زیر ایجاد شده است : مدل سازی پراکنش، مدل سازی منابع، خصوصیات اشتعال پذیری، تهویه در محلهای قابل انفجار، اصول الکترواستاتیک وبررسی موارد تاریخی. ویرایش جدید همچنین شامل لیستی از مواد شیمیایی انتخاب شده از(American Institute of Chemical Engineers) AICHE و کتاب های مرکز ایمنی فرایندهای شیمیایی (CCPS) می باشد.
ویرایش جدید شامل 30 فصل می باشد. مجموعه ای کامل از راه حل مشکلات برای مربیان در صورت استفاده از این کتاب در قالب برنامه درسی ارائه شده است. بسیاری از اساتید که از این کتاب استفاده کرده اند نیازهای آموزشی خود را براورده ساخته اند. از نسخه اول کتاب که منتشر شد، بسیاری از دانشگاه ها دوره ها و یا محتوای دوره های که شامل ایمنی فرایندهای شیمیایی بود را توسعه داده اند. این تاکید بر روی ایمنی فرآیندها نتیجه ایجاد تاثیرات مثبت در صنایع و بورد اعتباربخشی برای مهندسی و فناوری (ABET) شد. بر اساس بازخورد اعضا هیئت علمی، این کتاب یک برنامه بسیار عالی از بنیادیترین موضوعاتی است که در سه سال اول از محتوای آموزشی مقطع کارشناسی ارشد و تحصیلات تکمیلی تدریس می شود. اگر چه به طور معمول اساتید پیش زمینه اموزشی کمی در مورد آموزش مفاهیم ایمنی فرایند شیمیایی دارند، آنها دریافته اند که می توانند در این کتاب مفاهیم و مشکلات و راه حلها را به زبان ساده و قابل فهم برای یادگیری و آموزش بیابند. جا دارد اینک از بسیاری از دوستان مان که در ادامه به آموزش مبانی ایمنی فرآیندهای شیمیایی پرداخته اند و ما را در تهیه این کتاب تشویق کرده اند تشکر کنیم .به خصوص کمک کسانی که بسیار مفید واقع شده اند شامل: آقایانBoicourt وWehman ازشرکت BASF. آقایانHoward و Grossel که درای تجربه گسترده ای در صنایع شیمیایی بودند و در حال حاضر از مشاوران صنایع شیمیایی هستند . آقای Powers از شرکت مواد شیمیایی داو. آقایان Haas و Welker از دانشگاه Arkansas. آقایWilley از دانشگاه Northeastern و آقای Darby از دانشگاه Texas A&M. در نهایت ما از زحمات و همکاری خانواده هایمان که صبر و شکیبایی قابل درکی داشتند و ما را در نوشتن ویرایش اول و دوم کتاب تشویق کردند کمال تشکر را داریم. ما امیدواریم که این کتاب بتواند در جلوگیری از حوادث شیمیایی و همچنین در ایجاد آینده ای ایمن کمک کند .
Daniel A. Crowl and Joseph E: Louvar

مقدمه مترجمین

گسترش جوامع انسانی و رشد پرشتاب صنایع و تاثیر مستقیم آن بر روی سلامت انسان موجب گردیده که به پتانسیل اثرات ناخواسته صنایع در زوایای گوناگون بهداشتی نگریسته شود. در میان صنایع مختلف صنایع شیمیایی و نفت از جمله صنایع مهم و راهبردی در جهان است. ایمنی یک روش پیشگیرانه برای مدیریت مخاطرات است. امروزه می دانیم که بهترین راه برخورد با یک فرایند پر مخاطره حذف آن بطور کامل است . برای پیشرفت در جلوگیری از وقوع حوادث، تاکید و توجه شرکتهای صنعتی باید به جای پیشنهاد راه حل پس از بروز مشکلات، بر تشخیص مخاطرات موجود و شناخت مشکلات باشد، چون با اضافه کردن تجهیزات کنترلی نمی توانیم صد در صد از ایمنی فرایند اطمینان حاصل کنیم. مقدار و تنوع مواد شیمیایی بسیار زیاد است (بیش از 5 میلیون تركیب آلی طبیعی یا سنتزی) و هر روز بنا به نیاز یا برحسب پژوهش¬ها و اكتشاف¬های جدید این تعداد افزایش می‌یابد. در نتیجه طرز كار و آشنا شدن با خطرهایی كه از لحاظ ایمنی ممكن است این مواد به وجود آورند امری ضروری است. كسانی كه با مواد شیمیایی سروكار دارند باید بدانند كه چه خطرهایی از سوی مواد متوجه آنهاست و چگونه از نظر ایمنی، خود را در مقابل آنها مصون نگهدارند. همواره از سوی كارخانه‌های بزرگ تولیدكننده‌ی این مواد و شركت¬های بیمه توصیه‌ها و استانداردهایی ارائه شده است كه باید كاملاً از سوی افراد رعایت و بدون اطلاع قبلی از كار با آنها خودداری شود. آگاهی از خطرهای ناشی از مواد شیمیایی و آگاه‌سازی دیگران از آن بسیار مهم است. جهت تحقق این هدف سالهاست از سوی كشورهای صنعتی دنیا، به ویژه آنهایی كه از لحاظ تولید مواد شیمیایی بسیار پیشرفته‌اند برای كارخانه‌های تولید‌كننده‌ی مواد شیمیایی نشانه‌های استانداردی مشخص كرده‌اند كه روی ظرف¬های محتوی مواد شیمیایی نصب می‌شوند. نوشتار حاضر حاصل ترجمه دقیق و اصولی ویرایش دوم کتاب ایمنی فرایند های شیمیایی (Chemical Process Safety) نوشته Daniel A. Crowl and Joseph E: Louvar می باشد که جزو کتابهای مرجع در زمینه ایمنی فرایند های شیمیایی در سطح دانشگاه های معتبر دنیا است. کتاب حاضر به بررسی کلیه جنبه های ایمنی فرایند های شیمیایی شامل مباحث ایمنی و ارزیابی ریسک ، عوامل شیمیایی ، سم شناسی و ... می پردازد. مطالب این کتاب متناسب با نیاز های آموزشی و صنعتی ارائه شده است و به کلیه دست اندرکاران و دانشجویان رشته های مدیریت و مهندسی (ایمنی ، بهداشت و محیط زیست) HSE، ایمنی صنعتی ، بهداشت حرفه ای ، مهندسی نفت ، مهندسی شیمی ، بهداشت محیط و سایر رشته های مرتبط توصیه می شود. در اینجا لازم می‌دانیم که از کلیه دوستانی که انگیزه ترجمه این کتاب را در ما ایجاد کردند، تشکر کنیم. همچنین نویسندگان کتاب از مدیریت و کارکنان محترم انتشارات فدک ایساتیس که از چاپ و نشر این اثر استقبال و حمایت کردند، سپاسگزاری می‌نماییم. بدون شک این مجموعه خالی از ایراد و اشکال نمی‌باشد، خوشحال می‌شویم که اساتید و دانشجویان گرامی، انتقادات و نظرات سازنده خود را با ما در میان بگذارند تا در چاپ‌های بعدی مورد استفاده قرار گیرد.
اللهم صلی علی محمد و آل محمد
مولفین کتاب
Payam_ayat@gmail.com
Emhrzad@yahoo.com

فهرست مطالب

فصل 1 مقدمه 1
1.1 مقدمه 2
2.1 برنامه‌های ایمنی 4
3.1 اخلاق مهندسی 5
4.1 آمار حوادث و خسارات 5
5.1 ریسك قابل قبول 16
6.1 آگاهی عمومی 17
1.7 طبیعت فرآیند حادثه 18
1.8 ایمنی ذاتی 24
1.9 چهار فاجعه بزرگ و قابل توجه 29
منابع و مراجع 37
فصل 2 سم‌شناسی 45
1.2 سم‌‌شناسی 46
2.2 چگونه ماده‌ی سمّی وارد اندام بیولوژیک می‌شود 47
3.2 چگونگی حذف ماده‌ی سمی از اندام بیولوِژیکی 50
2.4 اثرات مواد سمی بر اندام بیولوژیک 51
2.5 مطالعات سم‌شناسی 53
2.6 پاسخ در مقابل دوز 54
2.7 مدل‌های مختلف منحنی دوز – پاسخ 60
2.8 سمیت نسبی 65
2.9 مقدار حد آستانه (Threshold limit values) 65
منابع و مراجع 70
فصل 3 بهداشت صنعتی 75
1.3 مقررات دولت 76
2.3 بهداشت صنعتی: شناسایی 87
3.3 بهداشت صنعتی: ارزیابی 92
3.4 بهداشت صنعتی: کنترل 108
منابع و مراجع 117