مهم ترین اصطلاحات معماری ایرانی سنتی و مدرن

یکی از الزامات آشنایی با رشته مهندسی معماری و پیدا کردن درک عمیق و حرفه ای در این حوزه، شناخت اصطلاحات معماری ایرانی است. برای حرفه ای شدن در این مسیر، باید با اسامی حوزه های مختلف قدیمی و سنتی یا نام ها و لغت های تخصصی و مدرن مهندسی معماری آشنایی پیدا کنید. دانلود کتاب های معماری و فرهنگ لغت های این رشته نیز شما را در این مسیر یاری خواهد کرد.
اسامی معماری ایرانی آ- الف
در اینجا مهم ترین اصطلاحات معماری ایرانی سنتی و مدرن با شروع از حرف آ یا الف آمده است.
| ردیف | اصطلاح معماری ایرانی آ- الف | توضیح و معنی اصطلاح معماری |
| ۱ | آب بندی | ترمیم و عایق کاری ساختمان در قسمت های مختلف |
| ۲ | آبزن | خزانه و حوض حمام، وان شستشو |
| ۳ | آتریوم | محیطی بزرگ و باز در خانه و دارای سقف شیشه ای و نورگیر |
| ۴ | آرک | قوس، طاق |
| ۵ | آسمان خراش | برج هایی بلند و بزرگ با زیربنای حداقل ۱۵۰ متر و بیش از ۴۰ طبقه |
| ۶ | آسمانه | سقف |
| ۷ | آشپزخانه تمیز | آشپزخانه بزرگ و قابل مشاهده |
| ۸ | آشپزخانه کثیف | مطبخ و آشپزخانه ای دور از چشم افراد |
| ۹ | ارچین | پایه نردبان یا پله |
| ۱۰ | ارگ | قلعه کوچک، بنای بلند و محکم |
| ۱۱ | ارگونومی | علمی برای خلق فضای کاربر پسند در معماری |
| ۱۲ | اسپرلوس | کاخ، عمارت بزرگ و دارای چند اتاق |
| ۱۳ | اسکیس | واژه فرانسوی به معنی پیش طرح کشیده شده با دست |
| ۱۴ | اشکوب | طبقه |
| ۱۵ | ارش | واحد طول معادل ۵۲ تا ۵۵ سانتی متر |
| ۱۶ | اضافه اشکوب | طبقه های اضافی و نیازمند مجوز در ساختمان |
| ۱۷ | اندرونی | منطقه خصوصی در پذیرایی و نشیمن خانه های قدیمی |
| ۱۸ | ایوان | ورودی خانه که از سه طرف بسته و از یک جهت باز باشد |
| ۱۹ | ایوانچه | فضایی بین فضای باز و صحن خانه |
اصطلاحات معماری ایران ب – پ
مهم ترین اصطلاحات معماری ایرانی و سنتی که با حرف ب یا پ آغاز می شوند به ترتیب حروف الفبا در اینجا آمده است.
| ردیف | اصطلاح معماری ایرانی ب- پ | مترادف و توضیح اصطلاح |
| ۲۰ | باجه | پنجره های مشبک |
| ۲۱ | بادگیر | برج هایی در پشت بام برای تهویه هوای خانه در زمان قدیم |
| ۲۲ | بازارچه | بازار محلی و کوچک |
| ۲۳ | بازارگاه | محل بازار برای فروش و معامله |
| ۲۴ | بافت شهری | مجموعه عناصر عملکردی، اجتماعی و کالبدی در شهر، شامل خیابان، زیرساخت ها، شبکه های حمل و نقل و… |
| ۲۵ | بالا خانه | انباری، دیوار کوتاه دارای نما |
| ۲۶ | بالا طاقچه | طاقچه ای برای اشیاء قیمتی و مهم |
| ۲۷ | بالکن | فضایی بیرون آمده از خانه |
| ۲۸ | برزن | ناحیه، شهرداری منطقه، کوچه و کوی |
| ۲۹ | برزه | فعالیت های نقشه کشی و طراحی ماکت |
| ۳۰ | بروتالیسم | سبکی از معماری فاقد زینت |
| ۳۱ | بستو | بیضی قوسی شکل در ساخت گنبدها |
| ۳۲ | بشن | نمایی مکعبی و باز از چهار طرف |
| ۳۳ | بنه گاه | مکان تجمع اهالی روستا در کنار آب |
| ۳۴ | بوهمیان | سبکی در طراحی که در آن بر آزادی عمل تاکید می شود |
| ۳۵ | بیرون | جداره ها، فضای مرزی |
| ۳۶ | بیرونی خانه | مهمانخانه در زمان قدیم |
| ۳۷ | بینه | فضای رختکن حمام در زمان قدیم |
| ۳۸ | پاراپت | نرده ای در امتداد لبه سقف برای حفاظت از افراد |
| ۳۹ | پارامتریک | سبکی برای طراحی آثار پیچیده و جذاب با استفاده از علم و فناوری |
| ۴۰ | پاسیو | حیاط خلوت، فضایی برای افزایش نور محیط بسته در خانه |
| ۴۱ | پاشیر | آب انبار در خانه های قدیمی |
| ۲۴ | پاخوره | سکوی خانه برای نشستن |
| ۲۵ | پردیس | فضای سبز و گلکاری شده |
| ۲۶ | پرذله | اطراف شهر |
| ۲۷ | پرویس | دیوار مقابل درب ورودی برای جلوگیری از دیده شدن داخل خانه |
| ۲۸ | پشکم | ایوانی از سه طرف بسته و یک جهت باز |
| ۲۹ | پنج دری | اتاق بزرگ و تالار اصلی خانه در زمان قدیم |
| ۳۰ | پنجره | فضایی دارای پنجره در دیوار برای نورگیری و رد و بدل شدن هوا |
| ۳۱ | پیشان | ایوان اصلی خانه در درگاه ورودی |
| ۳۲ | پیش خانه | تراس در زمان قدیم |
| ۳۳ | پیش کرده | کنسول در زمان گذشته |
| ۳۴ | پیشواره | محراب مسجد |
اصطلاحات کاربردی معماری ایرانی ت- ج
مهمترین اصطلاحات معماری ایرانی در طراحی سنتی و مدرن که با حرف ت یا ج شروع می شوند در اینجا آمده است.
| ردیف | اصطلاحات و اسامی معماری در ایران ت- ج | هم معنی یا توضیح نام در معماری |
| ۳۵ | تاقچه | طاقچه، فرورفتگی هایی درون دیوار و راهرو خانه ها |
| ۳۶ | تابخانه | محلی گرم در خانه های قدیمی |
| ۳۷ | تاژ | طاق تاژ، چادر یا طاق چهار بخشی |
| ۳۸ | تبره | ضخامت گنبد |
| ۳۹ | تچر | اتاقی دراز، خانه زمستانی |
| ۴۰ | تختگاه | راهروهایی بزرگ در کنار تالار |
| ۴۱ | تناسب | ارتباط صحیح و منظم بین اجزای معماری |
| ۴۲ | تن گذار | اسکلت ساختمان که قابل مشاهده است |
| ۴۳ | تنوره | دودکش، مخزن آب انبار در زمان گذشته |
| ۴۴ | تلوار | ساختمان بزرگ، تالار، کاخ |
| ۴۵ | تون حمام | قسمتی برای گرم کردن حمام در قدیم |
| ۴۶ | تریشه | راه های باریک بین باغچه ها |
| ۴۷ | تهرانی | تالاری رو به آفتاب دارای در |
| ۴۸ | تیم | بنا و سراهایی سرپوشیده |
| ۴۹ | جامخانه | نوعی پنجره در نورگیر گنبدها |
| ۵۰ | جان پناه | دیوار کوتاهی در سراسر ایوان یا بام ساختمان برای حفاظت از افراد |
| ۵۱ | جرز | بخشی از دیوار بین بازشوها |
اسامی مهم در معماری ایرانی و سنتی چ- ذ
برخی از مهم ترین اصطلاحات معماری ایرانی که در گذشته تاکنون مورد استفاده قرار گرفته، با شروع از حرف چ الی ذ در اینجا به ترتیب آمده است.
| ردیف | اصطلاحات و اسامی در معماری چ- ذ | توضیحات و مترادف اسامی معماری |
| ۵۲ | چانه | قسمتی بیرون زده در طاق |
| ۵۳ | چپاله | پوششی به شکل قیمتی از دایره |
| ۵۴ | چینه | دیوار گلی |
| ۵۵ | چهار سوق | تقاطع دو راسته اصلی در بازار |
| ۵۶ | چاله استخر | استخری سرپوشیده در حمام های زمان قدیم |
| ۵۷ | چپیره سازی | ناحیه انتقال مربع به پایه گنبد |
| ۵۸ | حجره | اتاقی کوچک و مستقل برای فروش اجناس، کوچکترین واحد در بازار |
| ۵۹ | خانبار | کالنبار، مسیرهای اصلی بازارها که موازی باهم هستند |
| ۶۰ | خرپا | سازه هایی با شکل مثلث دارای انواع مختلف |
| ۶۱ | خرپشته | اتاق کوچکی در پشت بام که به راه پله متصل است |
| ۶۲ | خشکه چین | روی هم گذاشتن سنگ ها بدون ملات و به صورت خشک |
| ۶۴ | خفنگ | پنجره های مشبک و چوبی بدون قابلیت باز و بسته شدن |
| ۶۵ | خواجه نشین | شاه نشین در خانه های قدیمی |
| ۶۶ | خور | روزنه، نور |
| ۶۷ | خیابان | گذرگاه عمومی با عرض نسبتا زیاد |
| ۶۸ | داکت | فضای قرارگیری تاسیسات ساختمان |
| ۷۰ | دالان | راهرویی پر پیچ و خم در خانه در زمان گذشته |
| ۷۱ | در | قسمتی نه که بخش های مختلف ساختمان را از یکدیگر جدا می کند |
| ۷۲ | درگاه | سر در ساختمان |
| ۷۳ | دستور نقشه | اولین قدم برای شروع ساخت و ساز |
| ۷۴ | دماغه | چوبی در وسط درب خانه های قدیمی |
| ۷۵ | دولاب | گنجینه ای ثابت در خانه های قدیمی ساخته شده از مصالح ساختمانی |
| ۷۶ | دولابچه | کمد یا گنجینه کوچک |
| ۷۷ | دید پرنده | نگاه کردن از بالا به اشیاء و سازه ها در نقشه های ساختمانی |
مهم ترین اصطلاح های معماری در ایران ر- ی
مهم ترین اصطلاحات کاربردی معماری ایرانی- سنتی به همراه برخی از اسامی به کار رفته در طراحی مدرن که با حروف ر الی ی آغاز می شوند در اینجا آمده است.
| ردیف | نام یا اصطلاح معماری | توضیح و مترادف اصطلاحات معماری ایرانی |
| ۷۸ | راستا | تلرانس هندسی بیان کننده رابطه زاویه با قطعه ای از شکل، محور |
| ۷۹ | راسته | مهم ترین بخش بازار، دالان بزرگ و اصلی در بازار |
| ۸۰ | رف | فرورفتگی هایی در بالای طاقچه ها |
| ۸۱ | رمپ | شیب راه، سطحی شیبدار برای ایجاد ارتباط بین دو سطح و جابجایی اتومبیل |
| ۸۲ | رواق | بخشی از ساختمان های سنتی و قدیمی دارای سقف و ستون های متوالی |
| ۸۳ | روزن | پنجره ای در بالای درهای قدیمی |
| ۸۵ | رون | جهت قرارگیری خانه یا بنا |
| ۸۶ | زمینه | طرح یا محیط شکل گیری معماری |
| ۸۷ | زیرگاه | کرسی نشیمن |
| ۸۸ | ساباط | سابات، گذرگاهی مسقف مانند کوچه |
| ۸۹ | سرا | کاروانسرا، خانه |
| ۹۰ | سرداب | سردابه، مکانی در زیر سطح زمین برای نگهداری آب و مواد غذایی |
| ۹۱ | سردر | دروازه و درب ورودی خانه یا ساختمان |
| ۹۲ | سرسایه | تابش بند افقی در بالای در برای جلوگیری از ورود نور شدید آفتاب |
| ۹۳ | سرگشاده | فضایی بدون پوشش |
| ۹۴ | سه دری | بخشی در اتاق خواب خانه های عمارتی در قدیم |
| ۹۵ | شفت | گذرگاه های عمودی یا شیبدار در بناها |
| ۹۶ | صلب | اجسامی که فاصله ذرات در آن تغییر نمی کند |
| ۹۷ | فضای خصوصی | فضای محرمانه درون خانه |
| ۹۸ | فضای عمومی | بخش پذیرایی و مجزا از قسمت خصوصی خانه |
| ۹۹ | قرنیز | نواری در پایین دیوارها در خانه |
| ۱۰۰ | کارشیو | نقشه های ساختمانی در معماری سنتی |
| ۱۰۱ | کفپوش | اجزایی که در کف ساختمان ها و خانه ها نصب می شوند |
| ۱۰۲ | کلان پایه | ستون های بلند در زیر سازه ها |
| ۱۰۳ | کوشک | سرای خانه و عمارت |
| ۱۰۴ | لغاز | برجستگی هایی عمودی در دیوار |
| ۱۰۵ | مجاورت | همسایگی هایی که در سایت پروژه وجود دارند |
| ۱۰۶ | مشاعات | قسمت هایی از ساختمان که متعلق به تمامی واحدها می باشند؛ مانند آسانسور، حیاط و… |
| ۱۰۷ | معماری پایدار | سبکی در معماری بر پایه پایداری و صرفه جویی در انرژی |
| ۱۰۸ | مقرنس | فرورفتگی و برآمدگی های منظم و با قاعده در معماری |
| ۱۰۹ | مقیاس انسانی | ساخت نیازهای انسانی در فضاهای شهری |
| ۱۱۰ | مهاربند | بادبند، سازه ای برای بالا بردن مقاومت در برابر باد، طوفان و… |




